Fobia społeczna – czyli lęk przed opinią innych
Większość z nas w pewnych sytuacjach robi się nerwowa czy nieśmiała. Jednak fobia społeczna to coś więcej niż zwyczajne onieśmielenie. Doprowadza ona do takiego nasilenia lęku przed ośmieszeniem się w sytuacjach społecznych, że człowiek zaczyna ich najzwyczajniej unikać. Niestety, zwykle skutecznie utrudnia doświadczającym jej życie. Tymczasem, trzeba wiedzieć, że z fobii społecznej można się wyleczyć.
Pani Monika, podobnie jak wiele innych osób cierpiących na fobię społeczną, odczuwa lęk i unika wszelkich wystąpień publicznych. Kiedy była dzieckiem zmagała się z nieustającą krytyką ze strony swoich rodziców. Nigdy nie była wystarczająco ładna i mądra,, zawsze źle wypadała na tle innych dzieci. Zawsze była nie dość dobra, zawsze za mało. W szkole pamięta sytuację, w której nauczycielka skrytykowała, ośmieszyła się na forum grupy. Od tego momentu ocena innych stała się ważnym składnikiem jej postępowania.
Doświadczenia z dzieciństwa mają determinujący wpływ na obecne życie Moniki, która nie radzi sobie krytykowana w pracy, odczuwa irracjonalny lęk, kiedy musi się zaprezentować na forum grupy, cały czas czuje się niekompetentna i tylko fux zdecydował o miejscu w którym się znajduje. Przez swoją nieśmiałość, źle wypada na rozmowach kwalifikacyjnych i nigdy nie awansowała. Nie czuje się atrakcyjna towarzysko, bo poznając nowe osoby milczy, i ma wrażenie, że nie zasługuje na szczęście.
Według psychologów najczęściej za występowanie FS odpowiadają czynniki środowiskowe. Doświadczający fobii często przyznają, że wychowywali się w atmosferze krytyki lub rodzice nie poświęcali im wystarczającej uwagi. Ludzie z tego rodzaju zaburzeniami zazwyczaj są w stanie dokładnie opisać sytuację lub szereg traumatycznych sytuacji, jakich doświadczyli w dzieciństwie lub wieku młodzieńczym. Czasem udaje się im również określić moment, od którego objawy zaczęły się nasilać i uniemożliwiać normalne funkcjonowanie w społeczeństwie. Może to być np. publiczna kompromitacja podczas dyskusji, przebywanie w towarzystwie skłonnym do wyszydzania pewnych cech danej osoby i uwypuklania kompleksów, rodzice lub nauczyciele, skupiający się głównie na krytyce dziecka. Stopniowe zaniżanie własnej samooceny potęguje uczucie wstydu i strachu przed kompromitacją, coraz częściej pojawia się więc chęć unikania sytuacji, w których należałoby zwrócić na siebie uwagę. A strategia unikania sprawia, że lęk przybiera na sile. Chwilowe poczucie ulgi w długotrwałej perspektywie powoduje paraliż i eliminację z życia społecznego, z aktywności zawodowej.
Cierpiący na FS obawiają się, że ich zachowanie wśród innych ludzi będzie niestosowne i upokarzające, że inni ocenią ich jako nieudaczników, a często osoba dotknięta fobią nie ma zgody na słabość, musi dać radę. Rozbudowany krytyk wewnętrzny to internalizacja słów krytycznych rodziców. Często fobicy boją się odrzucenia i samotności, jeśli okaże się słabość inni mnie odrzucą, nie będę dla nich atrakcyjna.
Najczęściej te domniemania i przypuszczenia, to wyłącznie wyobraźnia, nie mająca nic wspólnego z rzeczywistością. Zmagający się z fobią społeczną są przekonani, że widać po nich wyraźne objawy zdenerwowania, mają wrażenie, że za chwilę zrobią coś niewłaściwego, co na narazi ich na społeczne wykluczenie. Symptomy przeżywanego lęku są jednak zwykle niewidoczne dla innych, a nawet jeśli są w jakimś stopniu obecne, to wcale nie ma to takiego negatywnego znaczenia, jak sądzą fobicy. Można powiedzieć, że cały problem rozgrywa się w umyśle, ponieważ w sposób wysoce selektywny i mało zgodny z rzeczywistością oceniają i interpretują siebie i swoje zachowanie.
Jak więc należy leczyć fobię społeczną? Najlepszą metodą jest psychoterapia, która to najczęściej uwzględnia zastosowanie technik poznawczych i behawioralnych, takich jak desensytyzacja (przełamywanie lęku poprzez stopniowe, zaplanowane narażanie się na niego), przeformułowanie poznawcze (zmiana myślenia o objawach, własnej osobie i innych ludziach), a także cały zakres zadań domowych mających na celu stopniowe oswajanie lęku i budowanie większej pewności siebie w sytuacjach społecznych.
Terapeucie w ocenie tego czy cierpimy na fobie społeczną może pomóc skala lęku społecznego Leibowitza, jest zbiór pytań odnoszący się do różnych stresogennych sytuacji, który ma za zadanie ocenić poziom nasilenia naszego strachu i obaw w trakcie ich trwania.
Powinniśmy jednak pamiętać, że nie uchronimy się przed stresem dania codziennego i życiowymi porażkami . Są one wpisane w naszą egzystencje i zawsze będą nam towarzyszyć. W terapii nie chodzi wyłącznie pozytywne myślenie , ale o wykształcenie bardziej realistycznego sposobu myślenia, bez zniekształconego obrazu nas samych, który był tylko i wyłącznie w naszej głowie.
Nasze życie stanie się pełniejsze, znikną nieustające obawy, nawiążemy nowe znajomości, poprawimy swoją sytuacje zawodową.
