Depresja poporodowa

 

Od samego początku istnienia przypisane są nam role społeczne jakie musimy odgrywać w życiu. Ja jako kobieta, żona i matka. Temat macierzyństwa jest mi dziś szczególnie bliski dlatego chciałabym poświęcić mu parę chwil. Biologiczna naturalność bycia matką nakłada na kobietę obowiązki związane z trudem opieki nad dzieckiem. Liczne badania kliniczne związane z tematyką macierzyństwa wskazują, iż wdrożenie się w rolę rodzica nie jest łatwe. Czasem przyjście dziecka na świat oprócz radości może być źródłem wielu problemów również w aspekcie emocjonalnym.

Czas ciąży, porodu jak i okres po porodzie to ciągła adaptacja do nowych sytuacji, zmęczenia, problemów somatycznych oraz psychicznych matki, dziecka i pozostałych członków rodziny. Blisko 90% kobiet przeżywa własne macierzyństwo nieco inaczej niż przewidywały. Już w trakcie ciąży mogą pojawiać się zaburzenia emocjonalne jednak zdecydowanie częściej występują po porodzie. Okres poporodowy jest doskonałym gruntem dla rozwoju nowych zaburzeń ale także sprzyja nasileniu się lub ponownemu wystąpieniu zaburzeń istniejących wcześniej. Powody i przyczyny emocjonalnych zaburzeń poporodowych są złożone oraz niezdefiniowane jednoznacznie. Z obserwacji wynika, że najczęściej występuje tzw. baby blues syndrome – smutek okołoporodowy. Stan ten pojawia się u ok. 80% kobiet. Można uznać to za typową zmianę. Około 10-25% młodych matek cierpi na depresję poporodową. Prawdopodobieństwo wzrasta do 25% jeśli w wywiadzie stwierdzono depresję, a do 50% baby blues syndrome lub depresję okołoporodową. Oprócz objawów typowo depresyjnych, może wystąpić w tym czasie przekonanie o braku predyspozycji do bycia matką, poczucie winy z powodu nienależytej opieki nad dzieckiem. Kobieta może być wrogo nastawiona do własnego dziecka i mieć myśli o jego skrzywdzeniu, może narzekać na niską samoocenę, płaczliwość, niezdecydowanie. U 0,1-0,2% matek występuje skrajna forma zaburzeń tj. psychoza poporodowa, która objawia się halucynacjami i omamami, dezorientacją oraz zaburzeniami świadomości. Proces leczenia depresji poporodowej polega w lżejszych przypadkach na stosowaniu psychoterapii, w cięższych na ordynacji lekowej, duże znaczenie ma tu również wsparcie społeczne oraz rodzina.W świetle najnowszych badań zaburzenia psychiczne kobiet po połogu obejmują m.in. zespół stresu pourazowego, lęk napadowy, zaburzenia relacji emocjonalnych między matką a dzieckiem, zaburzenia relacji partnerskich, zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne, zaburzenia snu, stosunku do własnego ciała oraz gniew i rozczarowanie.

Wystąpienie depresji poporodowej uwarunkowane jest kilkoma czynnikami, które zwiększają ryzyko zapadalności na to schorzenie:

1.Czynniki biologiczne dotyczą głównie zmian w sferze hormonalnej. Nagłe zmniejszenie progesteronu koreluje z obniżeniem nastroju w pierwszym tygodniu po porodzie. Również małe stężenie estrogenów ma związek z wystąpieniem m.in.depresji poporodowej, napięcia przedmiesiączkowego czy depresji związanej z menopauzą. Rozważa się także korelację pomiędzy hormonami tarczycy a zaburzeniami występującymi po porodzie.

2.Czynniki psychospołeczne to relacje w których funkcjonujemy oraz wydarzenia jakich doświadczamy na co dzień. Mogą mieć dwojaką postać tj. negatywną (problemy z partnerem, trudności w pracy) i pozytywną (nagłe polepszenie sytuacji finansowej). Każdy z nich jest czynnikiem stresogennym podczas ciąży i w okresie poporodowym. Wszelka zmiana sytuacji życiowej związana jest z procesem adaptacji do nowych warunków. Zmieniające się warunki stanowią źródło stresorów, które obciążają psychiczne mechanizmy regulujące.

3.Czynniki psychiczne są związane z odpornością psychiczną i działaniem mechanizmów obronnych w trudnych sytuacjach. Inne niekorzystne czynniki warunkujące zaburzenia to np. poczucie niezaspokojonych potrzeb intelektualnych, pozbawienie odpoczynku czy kontaktów towarzyskich.

4.Czynniki dotyczące ciąży i porodu m.in.. ciąża niechciana, ujemne doświadczenia z porodem, dziecko urodzone przedwcześnie, częsty płacz dziecka lub wcześniejsze poronienia. Przyczyną może być również niewystarczająca opieka przedporodowa, brak informacji o ew. trudnościach, brak wsparcia, co powoduje bezradność, zagubienie, dezorientację.

Mówimy o kilku typach zaburzeń emocjonalnych okresu poporodowego. Bardzo łagodnym i powszechnym zaburzeniem jest tzw. baby blues. Rozwija się między 1 a 14 dniem po porodzie, osiąga apogeum między 3 a 7 dniem, zachodzą tu największe zmiany zmiany hormonalne w organiźmie kobiety. Czasem ten stan utrzymuje się nawet do 3 miesięcy. Obniżony nastrój, niestabilność emocjonalna, płaczliwość, drażliwość, uczucie wyczerpania, zaburzenia snu, spadek apetytu są to niektóre z normalnych objawów mogących występować przez pierwsze kilka tygodni po porodzie.

Depresja poporodowa o umiarkowanym bądź ciężkim nasileniu dotyczy 10-20% kobiet. Pojawia się zwykle 2-3 tygodnie po porodzie i trwa od 3 do 9 miesięcy. Niekiedy występuje teatralna ekspresja przygnębienia wraz z płaczliwością, skargami na smutek lub zmęczenie. Odnotowywany jest wysoki poziom lęku, nadmierna i nieadekwatna troska o zdrowie własne i dziecka. Występują często natrętne myśli (o treści związanej ze zrobieniem krzywdy dziecku), myśli samobójcze, trudności z koncentracją, zaburzenia snu. W negatywnej samoocenie chorej na depresję pojawiają się poczucie nieudolności w opiece nad dzieckiem oraz przekonanie o małej atrakcyjności.

Psychoza poporodowa dotyczy 0,1-0,2% kobiet i rozwija się od kilku dni do 3 miesięcy po porodzie. Przychodzi gwałtownie wraz z brakiem snu, brakiem łaknienia, pobudzeniem, drażliwością, niepodejmowaniem opieki nad dzieckiem. Pojawiają się omamy i urojenia związane z dzieckiem lub porodem np. przekonanie o nawiedzeniu dziecka przez demona, głosy nakazujące zabicie dziecka. Psychoza poporodowa rozwija się najczęściej u kobiet, które urodziły dziecko po raz pierwszy z przeszłością choroby dwubiegunowej czy psychozy schizofrenicznej.

Ostra stresowa reakcja poporodowa zdarza się średnio raz na 1000 porodów i rozpoczyna się w trakcie porodu lub kilka godzin po urodzeniu dziecka. W tym zaburzeniu kobieta przeżywa poród jako traumatyczne przeżycie, rozpamiętuje go i patrzy na dziecko przez pryzmat negatywnych doświadczeń porodowych.

W wykrywaniu poporodowych zaburzeń nastroju ważna jest ocena stanu zdrowia psychicznego kobiety w ciągu 3 miesięcy po porodzie gdyż w tym okresie występuje największe ryzyko pojawienia się depresji poporodowej. Dużą rolę utrudniającą wczesne wykrywanie depresji poporodowej odgrywa audytorium społeczne i rodzinne. Kobieta może bać się i wstydzić własnych dolegliwość, bo przecież w pojęciu „dobra matka” nie ma miejsca na problemy emocjonalne.

Profilaktyka zaburzeń poporodowych powinna kłaść nacisk na edukację w trakcie ciąży, psychoprofilaktykę, ciągłość opieki medycznej, atmosferę życzliwości oraz wsparcia ze strony personelu medycznego oraz rodziny, a także eliminację czynników negatywnych w trakcie ciąży i porodu.